De Koude Oorlog was de tijd van dreiging, onzekerheid en angst. Niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren. Welke dieren moesten voor de mensheid worden opgeofferd en werden de slachtoffers van het communisme? Ik zal in mijn werk verschillende voorbeelden noemen die deze groep goed kunnen vertegenwoordigen.
Als we denken aan een land met persvrijheid, dan denken we aan een land waarin iedere journalist zijn eigen bevindingen of opvattingen moet kunnen delen, zonder dat een hogere macht daar invloed op heeft. Dit klinkt voor westerse landen als iets wat heel normaal is. Toch is persvrijheid in Oost-Europa allesbehalve een vanzelfsprekendheid. Met name de 149e plaats van Rusland op de ‘World Press Freedom Index’ baart zorgen wanneer je bedenkt dat dit het grootste land van de wereld en qua inwonersaantal het negende land van de wereld is. Op dit moment is het zo dat Poetin een groot deel van de media in handen heeft. Echter lijkt het moeilijker om de social media in het land te controleren. Omdat YouTube en Facebook grote Amerikaanse bedrijven zijn, waar de Russische staat in mindere mate invloed op kan hebben. De vraag binnen dit essay luidt dan ook als volgt: In hoeverre is er nog persvrijheid op social media in Rusland? Lees verder
De visie van Rusland op nationale veiligheid is door de jaren heen veranderd. In de tijd van de Sovjet-Unie bepaalde de nationale veiligheid veel op het gebied van beleidsvoering (Heusala, 2018). Het Russische migratiebeleid is ooit gebaseerd op de wetten voor bevolkingsbeheersing die heersten in de Sovjet-Unie (Light, 2012). Tegenwoordig is het culturele en politieke landschap echter zo veranderd, dat Rusland gedwongen wordt opnieuw naar zijn beleidsvoering te kijken. De verandering van het politieke en culturele landschap heeft met name betrekking op de transnationalisering van veiligheid. De toenemende onderlinge verbondenheid van landen uit zich in grootschalige migratie (Light, 2012). Welke rol speelt het Sovjetverleden in het migratiebeleid van het hedendaagse Rusland?
Lees verderTsjechië werd in 2004 lid van de Europese Unie samen met negen andere landen tijdens de grote uitbreiding van de EU (European Union). Er was daarvóór een referendum uitgeroepen en de resultaten van dit referendum waren overtuigend – 77% van de kiezers was pro EU. Lees verder
Vorige week was het 9 mei, misschien wel de grootste feestdag in Rusland, Dag van de Overwinning. Elk jaar wordt deze feestdag groots gevierd, bij deze viering horen optochten van meerdere militaire afdelingen en een speech van de president van de Russische Federatie, Vladimir Poetin.[1] In dit artikel zal er gekeken worden naar de speeches die Poetin heeft gegeven in 2000 en in 2018. De speech in 2000 was Poetins eerste speech op de Dag van de Overwinning als president van de Russische Federatie. Dit was een tijd waarin Rusland het economische zwaar had en op het wereldtoneel niet veel meer voorstelde.[2] In 2018 was hij voor de derde keer verkozen als president en was Rusland weer een wereldmacht. Deze twee speeches worden met elkaar vergeleken en er wordt gekeken er verandering heeft plaatsgevonden binnen de toon van de speeches. Hierbij zal vooral gekeken worden naar hoe Poetin de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog gebruikt om zijn politieke agenda kracht bij te zetten. De twee speeches zijn een goede manier om te zien hoe de politieke situatie in Rusland is veranderd.
Anticommunistische verzetsstrijders in de zomer van 1946. Bron: album “Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”, Oficyna Wydawnicza “Volumen”, 2013
Het is nu een paar dagen sinds 9 mei, de dag van de overwinning zoals die in veel voormalige Sovjetlanden wordt genoemd. Op deze dag werd namelijk de overwinning van de Sovjets op de nazi’s gevierd in de Sovjet-Unie. Tot op de dag van vandaag is dit in landen als Rusland, Oekraïne, Wit-Rusland en Kazachstan een belangrijke nationale feestdag. Grote parades worden gehouden en vaak is het ook een vrije dag voor de inwoners. Dit is echter totaal anders voor veel landen die ‘bevrijdt’ werden door de Sovjet-Unie. Niet alleen wordt 9 mei daar niet gevierd, maar het is zelfs zo dat veel mensen de gebeurtenissen die op die dag worden gevierd eerder zouden associëren met bezetting dan met bevrijding.
Nadat Stalin Hitler had verslagen was half Europa bezet door de Sovjettroepen en ondanks dat Stalin in Jalta had toegezegd vrije verkiezingen uit te schrijven voor die landen wanneer de nazi’s zouden zijn verslagen werd er hard gewerkt aan het opzetten van communistische regeringen die trouw zouden zijn aan de Sovjet-Unie. In Polen was het het ‘Lublin comité’, een groep Poolse communisten onderdanig aan Moskou dat het naoorlogse Polen zou moeten besturen.[1] Al tijdens de oorlog was de Poolse ondergrondse staat (AK) zich bewust van het feit dat wanneer de Sovjets zouden komen, ze waarschijnlijk ook niet zomaar weer het land zouden verlaten, de Sovjets hadden immers ook samen met de nazi’s Polen binnengevallen in 1939. Om die reden verschenen er al in 1943 de eerste vormen van anticommunistisch verzet.[2] Het was echter in het jaar erop, wanneer de Sovjets Polen in trokken dat het grote verzet begon. Delen van de AK die eerder tegen de nazi’s hadden gevochten begonnen nu ook de Sovjettroepen aan te vallen. Al snel bleek namelijk dat de Sovjets inderdaad van plan waren om van Polen een socialistische staat te maken en na de oorlog zou de Sovjet-Unie ook nog eens bijna de helft van het land annexeren en talloze verzetsstrijders die tegen de nazi’s hadden gevochten verbannen of executeren. Voor velen was dit reden genoeg om de wapens op te pakken tegen wat zij zagen als de nieuwe bezetter.
De bulk van het Poolse verzet had besloten echter niet de gewapende strijd aan te gaan met de Sovjets. Er was namelijk geen sprake van een officiële oorlog en het Westen had de nieuwe regering geaccepteerd. Er was in binnen en buitenland weinig draagkracht om nu nog, na misschien wel de bloedigste 5 jaar in de Poolse geschiedenis, het conflict te verlengen. De soldaten die nu dus nog verzet boden vochten een bijna onoverwinnelijke strijd en verdienen hieruit dan ook hun naam ‘de gedoemde soldaten’ (Żołnierze wyklęci). In de eerste jaren was verzet nog hevig, met ongeveer 200.000 personen die deel waren van het verzet, waarvan er 20.000 dienst deden als gewapende partizanen.[3] Toen in 1947 er een amnestiewet kwam voor anticommunistische strijders besloten velen echter hun strijd te staken, omdat ze inzagen dat hun gewapende verzet de situatie niet meer kon veranderen. Er waren nu ongeveer 2000 verzetsleden over die actief bleven.[4] In 1956, meer dan 10 jaar na het einde van de oorlog en na nog een amnestiewet zou de laatste organisatie pas haar strijd opgeven, waardoor er nog maar enkele tientallen waren die hun gewapende verzet voortzette. De laatste van hen, Józef Franczak, pseudoniem “Lalek” (pop), zou pas in 1963 omkomen tijdens een vuurgevecht met de Poolse veiligheidsdienst ZOMO. [5]
De ‘gedoemde soldaten’ waren zeker niet zonder smet; sommigen zouden betrokken zijn bij misdaden tegen minderheden in het, door de Sovjet-Unie, geannexeerde oost-Polen en ze zouden ook misdaden hebben begaan tegen hen die werden verdacht van samenwerking met de Sovjets. Toch krijgen deze soldaten nu een belangrijke plek in de Poolse maatschappij. Na door de communistische regeringen te zijn doodgezwegen is het pas in de laatste 20 jaar dat er vrij onderzoek naar deze groep kan worden gedaan. In recente jaren komt er dan ook steeds meer informatie naar boven en komen ook langzaam te graven tevoorschijn van de verzetsleden die zijn geëxecuteerd door de geheime dienst. Ze hebben nu een status gekregen die gelijk is aan dat van hen die tijdens de oorlog tegen de nazi’s vochten en sinds 2010 is 1 maart in Polen dan ook de officiële dag ter herinnering van de ‘gedoemde soldaten’[6]
[1] The Polish Question at the Yalta Conference, Demetris I. Loizos, B.A., M.A./M.Phil, D.HA, Volume 7, December 2003, Section E034
[2] 9th “Cursed Soldiers” National Remembrance Day, Polska.pl, https://polska.pl/history/history-poland/9th-cursed-soldiers-national-remembrance-day/
[3] National Remembrance Day of the Cursed Soldiers, Polska.pl, https://polska.pl/history/history-poland/national-remembrance-day-cursed-soldiers/
[4] Ostatni niezłomni, rzeczpospolita, https://www.rp.pl/Kraj/312179860-Ostatni-niezlomni.html
[5] Ostatni niezłomni, rzeczpospolita, https://www.rp.pl/Kraj/312179860-Ostatni-niezlomni.html
[6] National Remembrance Day of the Cursed Soldiers, Polska.pl, https://polska.pl/history/history-poland/national-remembrance-day-cursed-soldiers/
De hedendaagse computertechnologieën hebben een grote invloed op ons leven. Het wordt soms bijna onmogelijk om door de dag heen te komen zonder het internet te hebben gebruikt. Jong en oud, arm en rijk; wereldwijd hebben de mensen toegang tot het grote computernetwerk. De vrije toegang tot verschillende netwerken kan weliswaar problemen met zich meebrengen. Het biedt een recht aan om zich onbelemmerd uit te kunnen spreken enerzijds en het zorgt anderzijds voor de verspreiding van fake news. De toename in het dagelijks gebruik van socialmediasites, hernieuwden het vraagstuk over het creëren van publieke sfeer zonder macht en invloed van de overheid en economie. Deze twee nauwsamenhangende sectoren maken namelijk heel goed gebruik van de mogelijkheid om hun mening en allerlei andere informatie te verspreiden aan hun publiek (Michajlova & Kovaltsjoek 2018: 1). Zo is er veel van de politieke wereld voor ons bekend dankzij onder andere socialmediasites die gebruikt worden door de Westerse politici. Maar hoe wordt online communicatieve media gebruikt door Oost-Europese politici?
Lees verderDeze week was de 64e editie van het Eurovisie Songfestival. Een evenement dat Europa verenigt, maar dat tegelijkertijd ook makkelijk de gelegenheid biedt om stereotype uitspraken te doen over andere landen. Vooral het stemgedrag van andere landen wordt altijd weer bekritiseerd. Wat hierbij erg opvalt is dat men hier de mening deelt dat wij (Nederland) minder kans maken omdat alle Oost-Europeanen toch alleen op elkaar stemmen. Dit is mooi te zien in het volgende citaat van toenmalig NOS-directeur Gerald Dielessen in de Volkskrant (2007): “Ik heb de organisatie kort gesproken en volgens hen stemmen Oost-Europeanen alleen op elkaar en stemmen West-Europeanen op hun favoriete liedje, ongeacht uit welk land het komt.” Dit naar aanleiding van Edsilia Rombley die ‘onbegrijpelijk genoeg’ niet door was naar de finale. Wat hieruit blijkt, is dat er door het westen vanuit gegaan wordt dat Oost-Europeanen alleen op hun buurlanden stemmen ongeacht de kwaliteit van het liedje, en dat dit zeer oneerlijk is. Jan Smit, presentator Songfestival 2019, illustreerde dit mooi met de volgende uitspraak: “Wit-Rusland, dat wordt sowieso 12 punten naar Rusland.” Vervolgens was zijn verbazing groot toen de 12 punten naar Israël gingen.
Film beschikt over het vermogen om de publieke opinie te vormen, wat van belang was in tijden waarin de V.S. en de Sovjet Unie ideologische tegenstanders waren: De Koude Oorlog (Sorlin, 1998). Men vormt een opinie over een andere groep onder andere tijdens interacties met die groep (Goering, z.d.). Tijdens de Koude Oorlog was film één van de enige ‘interacties’ die Amerikanen hadden met Russen. Dit maakt de invloed van film op het beeld dat Amerikanen hadden van Russen alleen maar sterker. Film bereikt bovendien een groot en breed publiek, wat bijdraagt aan de invloed van het medium op de heersende publieke opinie (Lawless, 2014). De Amerikaanse autoriteiten waren hier tijdens de Koude Oorlog bewust van, en controleerden films en filmmakers op pro-communistische sentimenten (Dick, 2016). Hoe veranderde het beeld van ‘de Rus’ in westerse films naarmate de politieke verhoudingen tussen de Sovjet Unie en de V.S. veranderden gedurende de Koude Oorlog? Lees verder
Polexit, weinig Engelssprekenden jonge mannen op straat met kleiding met Poolsenationale symbolen aan, in de ene hand koffie van Starbucks, in de andere een iPhone en je hoort alleen maar ‘kurwa’. Als je zulke jongen zou vragen: ‘Voel je jezelf een Europeaan?’ Zou het antwoord niet altijd zo eenvoudig blijken… Beschouwt de hedendaagse Pool zichzelf alleen als Pool, als Pool én Europeaan of al alleen als Europeaan? 
Slavische Studies 