De eerste Russische cineasten richtten zich op de ‘hoge kunst’ van de negentiende eeuw in Rusland. In tegenstelling tot de Amerikaanse happy ending, kozen de Russen voor tragische ontknopingen. Bovendien wilden ze de film meer diepgang geven door trage camerabeelden en lange takes. Door invloed van Konstantin Stanislavski werd het zogenoemde method acting ontwikkeld waardoor de kijker zich op een maximaal niveau zou kunnen identificeren met de karakters. In Rusland werd de Amerikaanse film gezien als oppervlakkig, en de Russische film als meer diepzinnig. Toch ontwikkelde de Russische film zich in de loop der jaren door een voorbeeld te nemen aan de Amerikaanse film; er was vaak sprake van een cultureel interesse vanaf beide kanten. Ook de intrede van de actiethriller in de Sovjet Unie was een antwoord op de Amerikaanse rampenfilms zoals de kaskrakers Airport en The towering Inferno.
In 1979 produceerde filmstudio Mosfilm de film Air Crew (Russisch: Экипаж). De film werd geregisseerd door Alexander Mitta. De film bestaat uit twee delen, waarvan het eerste gedeelte het beste omschreven kan worden als melodramatisch, terwijl het tweede gedeelte sterk aan een actiefilm doet denken. Dit dubieuze gebruik van twee totaal verschillende genres was niet ongebruikelijk in de Sovjet-Unie, maar Alexander Mitta stond eerder voornamelijk bekend als een regisseur van laagdrempelige melodramatische films (Beumers 2011, p. 230). Het eerste deel geeft de kijker een inkijk in gedeelte het persoonlijke leven van drie piloten: Andrei Timchenko, Valentin Nenarokov en Igor Skvortsov. Het tweede gedeelte van de film gaat over de drie piloten die gezamenlijk betrokken raken bij een vliegtuigramp (Queens Library).
Het eerste deel van de film gaat in op verschillende maatschappelijke thema’s. Eén van de drie piloten is getrouwd met een vrouw die afgeschilderd wordt als een hysterica wanneer ze steeds achterdochtiger wordt als haar man lange diensten draait. Het komt tot een dramatsiche echtscheiding waarbij de vrouw de voogdij over hun kind krijgt. In de scénes waarbij deze twee karakters ruzie maken komt de man enigzins sullig over omdat hij ondanks het vreselijke gedrag van zijn vrouw geen enkele keer de discussie met haar aangaat. Verder in de film, wanneer de piloot na de scheiding zijn zoon opzoekt, vraagt zijn ex-vrouw hem of hij haar terug zou willen. Hij zegt dat hij dat graag zou willen, waarop zij begint te giechelen en antwoord dat het enkel een test was om te kijken of hij veranderd was, ze wil hem helemaal niet terug. Hij druipt af, en zij loopt trots met hun zoon terug naar huis.
Een ander belangrijk karakter in de film is ook piloot. Hij neemt veel verschillende vrouwen mee naar huis, totdat hij verliefd wordt op een mooie stewardess. Het komt tot een discussie wanneer zij zegt met hem te willen trouwen. Hij schrikt en zegt dat het mooie van de Sovjet-Unie is dat mannen en vrouwen gelijk zijn, waarom zou ze deze rechten opgeven om met hem te trouwen? Het loopt uit op een ruzie waarbij uiteindelijk de piloot zijn fout inziet en zijn best doet haar terug te krijgen, wat tevergeefs blijkt te zijn.
De derde piloot heeft wel een stabiele relatie met zijn vrouw. Zijn dochter is echter op jonge leeftijd zwanger geworden en hij keurt dit af, omdat hij het niet accepteerd dat ze niet eerst is getrouwd met de jongen waarvan ze zwanger is geworden. Zij is echter koppig en praat op haar vader in dat ze doet wat ze wilt, en hij maar aan zijn eigen problemen moet denken en zich niet met haar moet bemoeien. Een terugkerend thema is dus de rolverdeling tussen de man en de vrouw en de rol die zij volgens de maatschappij opgelegd krijgen. De man wordt in alledrie de situaties niet heel expliciet, maar toch als de ‘verliezer’ neergezet, en de vrouw als de sterke, onafhankelijke persoon.
Ook interessant is de overgang van het niet altijd gemakkelijke privéleven van de drie piloten. Waar ze alledrie worstelen met bepaalde gebeurtenissen in hun leven, die voornamelijk effect hebben op hun manier van denken over de man-vrouw verhouding in het gezin of hun beider rol in de maatschappij. Dit wordt op verschillende manieren ingevuld, maar wat de mannen met elkaar gemeen hebben is een bepaalde ontwrichting. Vervolgens, wanneer de actie wordt ingezet, ontpoppen de mannen zich tot kalme redders van een bijna voltrokken vliegtuigramp.
De vrouw heeft in de Russische film in de laatste jaren voor de val van de Sovjet-Unie een opmars gemaakt. Een werkelijke gelijke behandeling als mannen is er nog niet, maar dit thema wordt wel gebruikt (Horton 1992, p. 122). Misschien heeft de regisseur niet geprobeerd een bepaald standpunt in te nemen over gelijke rechten voor mannen en vrouwen, of hun rol binnen het gezin, maar toch is de overgang van de ‘overwinning’ van de vrouw, naar de terugkeer van de evenwichtige, rustige man mooi om te zien.
Bibliografie:
– Beumers, B., Directory of world cinema: Russia. Intellect Books, 2011.
– Horton, A., The zero hour: glasnost and soviet cinema in transition. Princeton University Press, 1991.
– http://www.queenslibrary.org/item/air-crew, geraadpleegd op 19-10-2014
Slavische Studies 