‘It has been said that Poland is dead, exhausted, enslaved, but here is the proof of her life and triumph’
-Henryk Sienkiewicz
Polen heeft veel meegemaakt sinds 966, het jaar waarin Mieszko, de toenmalige hertog van Polen, zich liet omdopen tot het christendom en zo het christendom in Polen introduceerde. Tevens wordt dit jaartal gebruikt als stichtingsdatum van de Poolse staat. Polen heeft sindsdien meerdere transformaties meegemaakt. Lees verder
Now my soul is incarnate in my country,
My body was swallowed her soul,
And I and my country are one.
My name is million, for I love and suffer for millions.
-Adam Mickiewicz-
Polen is zoals velen weten een bijzonder Europees land, aangezien deze staat een lange tijd (1795-1918) van de landkaart was verdwenen. Lees verder
‘I’m lazy. But it’s the lazy people who invented the wheel and the bicycle because they didn’t like walking or carrying things.’
-Lech Wałęsa-
Nobelprijs winnaar, elektricien, voormalig president, slecht bespraakt, charismatisch, mensenrechtenactivist en ‘złym dziadkiem’ (boze/slechte opa), Lech Wałęsa is het allemaal. Lees verder
1989 staat bekend als het jaar van de revoluties in Europa; revoluties waar de landen onder het communistisch bewind hun vrijheid weer herwonnen door zowel vreedzame als gewelddadige processen.
Nadat de Januariopstand in 1863 werd neergeslagen door het Russische leger waren veel Polen van mening dat het zinloos was om te blijven streven naar de onafhankelijkheid van Polen. In plaats van het streven naar het emotionele (de onafhankelijkheidsstrijd van Polen) zou de Poolse bevolking zich moeten richten op het rationele. Volgens de beroemde positivistische schrijver Bolesław Prus zou Polen zijn plaats in de wereld verdienen door de bijdragen die het aan de wereld zou leveren op het gebied van wetenschap, technologie en economie. Het echte patriotisme was dus de bijdrage die een Pool levert aan zijn of haar land.
Zoals haast elk land zijn liefdestragedies kent, kent Polen het verhaal van koning Sigismund August en zijn geliefde Barbara Radziwiłł. Hun treurige verhaal blijft nu nog een inspiratie voor schrijvers, kunstenaars en filmmakers. Barbara Radziwiłł was volgens velen een buitengewoon mooie vrouw; zo wordt zij in bronnen omschreven als ‘de mooiste vrouw van de zestiende eeuw’ of zelfs ‘de tweede Helena van Troje’.
Een portret van Barbara Radziwiłł door een onbekende 19e eeuwse schilder.
In Praag zijn er veel bezienswaardigheden, waaronder de Karelsbrug, die men in zich kan opnemen, of de beroemde klokwerken, of ’s nachts door de straten van Praag lopen, of een bar instappen en een fijn Tsjechisch bier gaan drinken, of een gezellige club in gaan met de nieuwste hipste nummers. Zo kan men in Praag van alles en nog wat vinden en dat allemaal bovengronds.
Als men aan de ondergrond denkt, denkt men vaak aan de metro’s of riolering, maar beneden de oude stad van Praag bevindt zich een geheel eigen stad met onder andere een ziekenhuis!
Lees verder
Jazz is the big brother of Revolution. Revolution follows it around
-Miles Davis-
Jazz is wereldwijd één van de bekendste muziekgenres. Iedereen herkent de opzwepende en geïmproviseerde ritmes meteen. Jazz ontstond uit een combinatie van West-Afrikaanse ritmes, ragtime, blues, folk, negrospirituals en Franse marsmuziek in de Amerikaanse stad New Orleans aan het begin van de twintigste eeuw. Aanvankelijk was deze stijl niet populair bij de massa, maar werd het gezien als muziek voor de ‘zedeloze en lage’ Afro-Amerikaanse bevolking. Lees verder
De naam Václav, of Wenceslaus, zal bij weinig Nederlanders een belletje rinkelen, maar in Tsjechië is de middeleeuwse graaf een ware held en kent ieder zijn verhalen en legendes. Hoe komt het dat deze man zelfs meer dan duizend jaar na zijn dood nog de nationale held van Tsjechië enhaar volk is?
Waarschijnlijk is Václav omstreeks het jaar 907 in de buurt van Praag geboren. Hij was zoon van Vratislav I, graaf van Bohemen. En van zijn moeder, Drahomíra van Stodor. Drahomíra was zelf dochter van een paganistisch stammenhoofd, maar zij heeft zich bekeerd tot het Christendom toen ze met haar man trouwde. Toch wordt vaak gezegd dat Drahomira pogingen heeft gedaan om Václav in zijn jeugd te bekeren tot het paganistische geloof en het dankzij de grootmoeder van Václav is dat hij Christen is gebleven. Zijn grootmoeder had namelijk een grote rol bij zijn opvoeding nadat zijn vader in het jaar 921 was omgekomen tijdens zijn strijd tegen de Hongaren en Václav’s grootmoeder de ouderlijke rol over nam.
Op de leeftijd van 18 jaar nam Václav de troon over en kwam al snel in conflict met zijn moeder en jongere broer wanneer hij de christianisatie van Bohemen doorzet en bijvoorbeeld het kerk-latijn verplicht laat zijn bij de mis. Hiervoor werd deze meestal juist op de Byzantijnse manier gehouden. In 929 verschijnen de Duitse koning Henry de eerste en de graaf van Bavaria voor Praag en dwingen Václav de Duitse koning als leenheer te erkennen. Bohemen moet nu betalingen doen aan de Duitsers, maar is nog wel onafhankelijk wat betreft binnenlandse zaken en het kiezen van een Boheemse vorst. Deze moet dan wel de Duitse koning als leenheer erkennen. Het duurt nu niet lang meer voordat Bohemen permanent deel gaat uitmaken van het Heilige Roomse Rijk.
De jongere broer van Václav, Boleslav, was zeer ontevreden met zijn broer. Eerst zorgde die ervoor dat Bohemen werdt gechristianiseerd en nu werd het een onderdaan van de Duitse koning. Boleslav besloot daarom om samen met zijn moeder en een groep nobelen om Václav te vermoorden. In september 935 w Václav dan vermoord en is zijn broer Boleslav de nieuwe vorst van Bohemen. Boleslav gaat ten strijde tegen de Duitse koning, maar verliest deze oorlog. Bohemen is vanaf dit moment onderdeel van het Heilige Roomse Rijk.
De dood van Václav werd in Bohemen gezien als martelaarschap en ook de kerk heeft Václav uiteindelijk tot heilige gemaakt. Václav werd ook geroemd vanwege zijn rechtvaardige manier van regeren en zijn verhalen hebben dan ook tot in de late Middeleeuwen veel invloed gehad op het concept van een rechtvaardige vorst. In de twaalfde eeuw kwam er een religieus lied met de naam: Václav, leider van het Tsjechische land. Tot op heden wordt dit gezien als misschien wel het eerste Tsjechische lied in de geschiedenis. Ook zijn er legendes over Václav ontstaan. Zo zou wanneer Tsjechië in nood komt Václav tot leven komen en een slapend leger onder de berg Blaník ontwaken om hiermee de vijanden van Tsjechië te verslaan.
Schedel van Václav
Referenties
Polen en Tsjechen hebben over het algemeen altijd vreedzaam naast elkaar geleefd. Conflicten zoals ze met andere buurlanden hebben gehad hebben zich bijna nooit voorgedaan. Toch hebben er langs de Pools-Tsjechische grens zich meerdere malen conflicten voorgedaan tussen de twee landen. Dit heeft nooit tot grote oorlogen geleid, maar heeft vooral bij de lokale bevolking voor heel lange tijd tot ongenoegen geleid. Vanwege de verschillende bezettingen en dus ook de grensverschuivingen hebben de twee bevolkingsgroepen in de regio vaak door elkaar geleefd. Vooral aan de Tsjechische zijde woont tot de dag van vandaag nog een grote Poolse minderheid.
Zaolzie met de grensen van 1918(groen) en 1920(rood).
Een voorbeeld van deze ‘Tsjechische Polen’ is de vooral in Polen bekende zangeres Ewa Farna. Zij is vlakbij de grens in Tsjechië geboren, maar heeft Poolse ouders en is ook naar een Poolse basisschool geweest. Er zijn langs de grens namelijk veel Poolse basisscholen, kinderopvangen en zelfs middelbare scholen. Daarmee is in Tsjechië Pools de enige buitenlandse taal, waarin het volledige traject van de kinderopvang tot en met de middelbare school mee te volgen is.
De regio met de grootste Poolse minderheid in Tsjechië is de regio die voor Polen als Zaolzie bekend staat. Van de in totaal 52.000 Polen die in Tsjechië wonen, wonen er meer dan 37.000 in deze regio. Tot het eind van de negentiende eeuw hebben de Tsjechen en Polen zonder grotere etnische conflicten met elkaar kunnen leven. Ze hebben zich in de negentiende eeuw vooral gericht op het krijgen van meer rechten binnen het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. Deze gezamenlijke vijand zorgde ervoor dat men onderlinge conflicten opzij schoof tot de landen hun eigen onafhankelijkheid kregen.
Aan het einde van de negentiende eeuw begon de regio een economisch steeds belangrijkere rol te krijgen en kwamen steeds meer Polen naar de regio. Er kwamen namelijk veel mijnen vanwege de kool en het metaal in de regio. Deze toestroom van mensen en de economisch belangen zorgde ervoor dat er steeds meer etnische spanningen kwamen tussen de Polen en Tsjechen. Wanneer na de Eerste Wereldoorlog de landen hun onafhankelijkheid terugkrijgen valt de regio van Zaolzie precies tussen de twee landen in. De oostelijke helft kwam in Polen en de westelijke helft in Tsjechoslowakije. De bevolking moest beslissen van wie zij deel uit wilden maken, maar kon hierover geen duidelijke beslissing nemen. Na veel problemen werd er uiteindelijk een compromis gesloten waarmee geen van de landen helemaal tevreden mee was. Het grootste deel van Zaolzie kwam bij Tsjechoslowakije terwijl het uiterste noorden van de regio onderdeel werd van Polen. De grote hoeveelheid Polen die hierdoor ineens op Tsjechisch grondgebied leefden voelden zich in de steek gelaten door hun regering, maar ook de Tsjechische regering maakte het de nieuwe inwoners van haar land niet makkelijk op. Etnische Polen konden moeilijk Tsjechisch staatsburgerschap aan vragen en sommigen werden ook verjaagd naar de andere kant van de grens.
In 1938 vielen Poolse troepen Zaolzie binnen als onderdeel van de conferentie van München waarin ook de annexatie van het Tsjecho-slowaakse Sudetenland door Nazi-Duitsland was beschreven. Polen verklaarde dat het vond dat de etnische bevolking daar dezelfde rechten hoorde te krijgen als de Sudeten Duitsers, die grote mate van onafhankelijkheid hadden binnen Tsjechoslowakije. Het was al snel dat de Nazi’s Polen binnenvielen en daarmee dus ook de Poolse annexatie van Zaolzie beëindigden. Na de oorlog heeft het grensgebied nog meerdere malen kleine grenscorrecties ondergaan. De laatste keer was zelfs dit jaar nog toen een gebied van ongeveer 400 hectare land door Tsjechië aan Polen werd afgestaan. In 1958 ondertekende de twee landen namelijk een akkoord waarin stond dat elk land nog een gebied van 1205 hectare aan de ander af zou staan, maar in de praktijk werd slechts iets meer dan 800 hectare land bij de Poolse Republiek gevoegd, terwijl de Tsjechen wel hun hele toegewezen gebied kregen. Nadat de Poolse regering eerder een financiële compensatie afsloeg is het ontbrekende stukje land uiteindelijke toch nog overgedragen. Er blijven nog steeds grote hoeveelheden Polen in het noorden van Moravië wonen, maar van etnische spanning is geen sprake meer.
Poolse tanks tijdens de annexatie van Tsjechisch Zaolzie in 1938
Referenties
Slavische Studies 