In dit blog ga ik u vertellen over vrouwen die deel hebben genomen in het leger in de Sovjet Unie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hoe hebben zij zich staande gehouden in een harde mannenwereld? En wat dacht de buitenwereld er over dat vrouwen in het leger gingen? Vooral in die tijd was dat moeilijk te begrijpen.
800.000 vrouwen namen deel in het Sovjet leger. Velen waren 15 -18 jaar oud toen zij zich vrijwillig aanmeldden en zagen het als een plicht om te vechten tegen de Duitsers die op 22 juni 1941 de Sovjet Unie binnenvielen. 89 deelneemsters ontvingen een van de hoogste onderscheidingen: “Held van de Sovjet Unie”(1).
Ze vlogen bombardementsvluchten, reden in tanks, bedienden het afweergeschut, dienden als scherpschutter en werkten als medici.
Onderscheiding: Held van de Sovjet Unie
De Sovjet Unie was de eerste natie die vrouwen toelieten als piloten bij vlieggevechtsmissies. De eerste vrouw die bij de Sovjet luchtmacht diende was Marina Raskova. Zij was een beroemde Russische vrouwelijke piloot in de jaren ’30 van de vorige eeuw. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, volgden er meer vrouwelijke piloten die zich op vrijwillige basis aanmeldden bij de Sovjet luchtmacht.
Marina Raskova (28 maart 1912 – 4 januari 1943)
In 1942 vormde de Sovjet Unie drie militaire eenheden van vrouwelijke gevechtspiloten die ’s nachts bombardementen uitvoerden. Zij vlogen met de Russische Polikarpov Po-2 vliegtuigen. Zij waren zeer succesvol en de Duitsers waren bang voor hen. Zij werden dan ook door de Duitsers “Nachtheksen” genoemd (2). De meesten van de piloten waren 20 jaar en als zij het overleefden tot en met 23 jaar, werden zij “veteranen” genoemd als wel “oude dames”, aldus luitenant Galina Pavlovna Brok die in 1942 navigator was in de 125e militaire eenheid. Verder zei ze dat de Duitsers waarschijnlijk ook andere scheldnamen voor hen hadden dan “Nachtheksen”. Pavlovna vervolgde dat ze liever “Nachtschoonheden” werden genoemd en dat ze gewoon hun werk deden(3). Op de vraag of deze vrouwen zich staande konden houden in het leger, kunnen we stellen van mevrouw Pavlovna dat dat het geval was. Vrouwen kunnen nu eenmaal een betere strategie opbouwen als zij dingen moeten regelen in het leven, zo ook in het leger. Zij kunnen meerdere dingen tegelijk en voelen alles beter aan. Bijvoorbeeld welke soldaten zij het beste kunnen plaatsen in een bepaalde eenheid. Vrouwen zijn sterk van geest en gaan door tot het bittere eind.
rechts: Galina Pavlovna Brok-Beltsova
De Sovjet Unie vond dat vrouwelijke scherpschutters in de landmacht wel paste, omdat vrouwen geduldig zijn, goed overleggen en samen een gevecht aangaan.
Ljudmila Pavlichenko diende als scherpschutter en heeft meer dan 300 Duisters gedood. Zij was een van de ongeveer 2000 vrouwelijke scherpschutters in het Sovjet leger van wie er ongeveer 500 de oorlog overleefden(4). Zij studeerde na de oorlog geschiedenis en werkte als historicus op het hoofdkwartier van de Russische Marine.
Ljudmila Pavlichenko (12 juli 1916 – 10 oktober 1974)
Een van de beroemdste vrouwelijke partizanen was Zoja Kosmodemjanskaja. Zij meldde zich als 18-jarige vrijwillig aan bij de partizaanse eenheid en werd gedetacheerd in de Partizanen Eenheid 9903 aan het Westelijke Front. Zij kreeg opdracht om het stadje Petrishchevo, waar de Duitsers zich begaven, in brand te steken. Het lukte haar om huizen in brand te steken en toen zij een stal in brand wilde steken met 200 paarden erin, werd zij betrapt door de eigenaar en hij gaf haar over aan de Duitse soldaten. Kosmodemjanskaja werd langdurig ondervraagd en kreeg 200 riemslagen. Er werd steeds gevraagd wie zij was en waar haar kameraden waren. Maar zij zei niets en bleef zwijgen. Vervolgens werd Kosmodemjanskaja op het plein van Petrishchevo opgehangen met een bord om haar nek met het woord “brandstichter” erop. Haar laatste woorden sprak zei de inwoners van Petrishchevo toe, dat zij niet bang was om te sterven en dat het een eer was om te sterven voor je volk. Tegen de Duitsers zei ze dat ze haar wel konden ophangen, maar niet tweehonderd miljoen mensen(5). In februari 1942 kreeg zij de titel: “Held van de Sovjet-Unie”.
Zoja Kosmodemjanskaja (13 september 1923 – 29 november 1941)
Propaganda benadrukt dat vrouwelijke soldaten mooi, energiek en inspirerend zijn. De oudere vrouwelijke soldaten zijn moederfiguren voor de mannelijke soldaten en de jonge vrouwelijke soldaten zijn de zusters van de mannelijke soldaten. Dat wil zeggen dat ze een familie vormen die voor hun vaderland vecht tegen de vijand. Posters laten zien dat vrouwen nodig waren als nodige bescherming, dat ze achter de mannelijke soldaten stonden of dat ze gehandboeid werden door de Duitsers(6).
Hoewel er duizenden vrouwen hebben gediend in het Sovjet leger werd er midden jaren ’30 van de vorige eeuw gezegd dat vrouwen ongeschikt waren om te vechten terwijl men wel accepteerde dat vrouwen geëmancipeerd waren. Zij hadden het beeld van een vrouw die thuis moest zijn en voor het gezin zorgen. De staat weigerde vrouwen te sturen naar het leger tenzij het absoluut nodig was zoals toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Vrouwen die zich aan wilden meldden, voelden het als een plicht, vrijwillig het leger in te gaan en voor hun vaderland te dienen.
Er werd veel kritiek geleverd van de buitenwereld over vrouwen in het leger. Vrouwelijke soldaten die na de Tweede Wereldoorlog weer naar huis gingen werden vaak met de nek aangekeken, zelfs door familie. Ze kregen te horen dat ze zich moesten schamen dat ze in het leger hadden gediend, dat ze onvrouwelijk werk hadden gedaan en dat ze al die tijd te dicht tussen mannen zaten. De vrouwen konden geen baan vinden en mensen vonden dat de taak van een vrouw was: “kinderen baren en een goede echtgenote zijn”.
Op dit moment dienen er ongeveer 29.000 vrouwen in het leger van de Russische Federatie. Geen van deze vrouwen hebben een rang boven die van een kolonel. 3,5 % dienen in commandoposten. 8.300 vrouwen dienen als adjudant-onderofficier en ongeveer 19.000 vrouwen dienen op contractbasis als soldaten en sergeants. Deze cijfers dateren van 2012(7).
Bibliografie:
Anna Krylova (2011). Soviet Women in Combat. A History of Violence on the Eastern Front. ISBN: 9781107699403.
V.D. Oespenskij (1989). Zoja Kosmodemjanskaja. ISBN: 5-235-01087-6.
Internet:
http://www.wereldoorlog1418.nl : Gielt Algra. De geschiedenis van de vrouw aan het front.
Bronnen:
(1) Anna Krylova (2011). Soviet Women in Combat. A History of Violence on the Eastern Front. ISBN: 9781107699403. Blz. 89, 99, 242.
(2) http://www.ctie.monash.edu.au/hargrave/soviet_women_pilots.html : Zie onder het kopje: The Nachthexen.
(3) http://www.ctie.monash.edu.au/hargrave/soviet_women_pilots.html : Zie onder het kopje: Famous Flyers: How they must love their homeland. Published by Phillis Anne Duncan.
(4) Anna Krylova (2011). Soviet Women in Combat. A History of Violence on the Eastern Front. ISBN: 9781107699403. Blz. 158.
(5) Anna Krylova (2011). Soviet Women in Combat. A History of Violence on the Eastern Front. ISBN: 9781107699403. Blz. 218-221.
(6) http://www.calvertjournal.com: Women in uniform: Can a new Russian film about female soldiers live up to its feminist hyper? Published by Sasha Raspopina, 5 March 2015.
(7) http://www.refworld.org : The role of women Russia’s armed forces. Publisher: Jamestown Foundation, 26 November 2013.
Slavische Studies 