In 1990 publiceerde historica Margaret Maxwell haar boek “Narodniki Women”. Maxwell gaat in dit boek in op de vrouwen achter de Russische Narodniki, de 19e-eeuwse groep revolutionaire populisten. In dit artikel wil ik ingaan op drie vragen: Wie waren de Narodniki? Welke rol speelden de Narodniki-vrouwen? En wat is er overgebleven van het imago van de vrouwen?
Wie waren de Narodniki? Onder de Narodniki worden over het algemeen de negentiende-eeuwse Russische revolutionairen geschaard. Zij waren socialistische leden van de intelligentsia die streefden naar de omverwerping van de tsaristische autocratie. Daarnaast trachtten zij een samenleving op te bouwen op basis van de Russische dorpsgemeenschap. Hun ideaal was een samenleving waarin bijna iedereen landbouwer zou zijn en er alleen kleine, op zelfvoorziening gerichte agrarische gezinsbedrijven zouden bestaan. De Narodniki verwierpen democratie en een kapitalistische economie en zij wilden grote verschillen in rijkdom te voorkomen. Volgens de Narodniki revolutionairen lagen de bouwstenen van de ideale maatschappij dus bij de boeren bevolking, het volk. Hier komt dan ook hun benaming vandaan, Narod (Народ in het Russisch) betekend volk. De Narodniki worden dus aak bestempeld als populisten.
Tussen het volk en de Narodniki lag, ondanks hun goede bedoelingen, een brede kloof. Een groot deel van de Narodniki was student aan de universiteit. De universiteit was echter een instantie die ver afstond van het ‘gewone volk’, 80% van de studenten kwam namelijk uit een van de hogere klassen uit de Russische samenleving terwijl maar 2,5% van de Russische bevolking bij die hogere klassen hoorde.
Onder de Narodniki ontstond een meningsverschil ten opzichte van terreur. Een deel van de revolutionairen zag terreur als een goed middel om de autocratie omver te werpen, terwijl een ander deel vredelievender te werk wilde gaan. Dit meningsverschil leidde in 1879 tot een splitsing. Onder andere de groep die zich Narodnaja Volja noemde, beter bekend als de ‘Wil van het Volk’, ging zich toeleggen op terreuraanslagen op de tsaar. Er zijn aan het einde van de negentiende eeuw veel aanslagen gepleegd op de tsaar en zijn handlangers. Alexander II wist twee keer aan de dood te ontsnappen, maar op 1 maart 1881 kwam hij om bij een aanslag op zijn rijtuig. Dit was het hoogtepunt van de terreur van de ‘Wil van het Volk’.
In de negentiende eeuw waren vrouwen overal, ze studeerden aan de universiteiten in alle grote Europese steden, ze hielpen in de oorlogen die Europa teisterden en de stonden op de barricades van de Parijse Commune. Ook onder de Narodniki waren de vrouwen sterk vertegenwoordigd. Ze waren betrokken bij de toekomst van Rusland en konden via de universiteiten in actie komen voor hun idealen.
De Russische Narodniki-vrouwen waren echter geen feministen. Ze zetten zich niet perse in voor het verbeteren van de positie van de vrouw, maar eerder voor het verbeteren van de Russische samenleving. De vrouwen zagen zichzelf als gelijk aan hun mannelijke medestanders, strijdend voor hetzelfde doel. De Russische Narodniki-vrouwen verschilden ook van de West-Europese feministes in een ander opzicht. De Russische vrouwen waren veel sterker bereid alles op te geven in hun strijd voor sociale verbeteringen.
Een laatste interessante vraag is: Hoe zat het met het imago van de Narodniki-vrouwen na de revolutie? Margaret Maxwell spreekt van een gat in de historiografie. Veel van de Narodniki-vrouwen zijn nog bekend, maar waar ze voor stonden en voor streden is vergeten. Dit heeft een belangrijke oorzaak. De Narodniki verloren in het begin van de 20e-eeuw van de Bolsjewieken, tijdens de Russische revolutie. Hiermee ging ook een groot deel van hun geschiedenis verloren. Want zoals Maxwell in haar boek schrijft: “History belongs to the victors”.
Bronnen:
1. M. Maxwell, Narodniki Women: Russian Women Who Sacrificed Themselves for the Dream of Freedom (New York 1990).
2. B. A. Engel, Mothers and Daughters: Women of the Intelligentsia in Nineteenth-Century Russia (Cambridge 1983).
3. J. W. Bezemer en M. Jansen, Een geschiedenis van Rusland: Van Rurik tot Poetin (Amsterdam 1988).
Slavische Studies 