In een Soviet-gevangenis ver van de beschaafde wereld houdt een wetenschapper een lezing voor de gevangenen. Hij was niet slechts op bezoek, hij was een van de gedetineerden. Nikolai Vavilov zou van 1940 tot zijn dood in 1943 zijn ideeën prediken, zelfs in de cel, de plek waar hij was beland door zijn standvastige ideeën. Zijn wetenschappelijke theorieën over genetica werden onder Lenin aangemoedigd maar onder het regime van Stalin was er geen plek voor genetici en botanici meer. Op 55-jarige leeftijd zou hij door verhongering om het leven komen in een cel in Saratov [N. Roll-Hansen].
Nikolai Vavilov kwam uit een adellijk gezin en was al vanaf jonge leeftijd gefascineerd door botanica. Hij was geboren in Moskou in 1887 en studeerde af in 1911 aan het Agricultureel Instituut van Moskou. Dit was een periode waarin genetica nog in de kinderschoenen stond. Hij wijdde zijn leven aan het verbeteren van granen en maissoorten zodat deze meer opbrengst zou kunnen leveren in de korte seizoenen die Rusland kent. Tegen 1940 had Vavilov de grootste zadencollectie ter wereld verzameld met ruim 250.000 verschillende soorten plantenzaden[J. Crow]. Onder Lenin werd Vavilov omarmd door de academische wereld voor zijn onderzoek en toewijding. Hij deelde zijn opvattingen met vele collega’s als Michurin en Lysenko. Maar het zou juist zijn protégé Lysenko zijn die hem uiteindelijk in de problemen hielp [N. Roll-Hansen].
Vavilov en Trofim Lysenko ontmoetten elkaar voor het eerst in de jaren 20 toen Vavilov carrière aan het maken was en Lysenko nog student was. Vavilov kwam uit gegoede kringen, Lysenko daarentegen kwam uit een boerengezin. Dit gaf Lysenko meer aanzien onder Stalin en hij kreeg al snel hoge functies aangeboden door de dictator [A. Lang]. Vavilov hanteerde een trage doch zeer accurate onderzoeksmethode tot ergernis van de communistische partij. De overgang van Lenin naar Stalin zorgde voor meer overheidsinvloed in de genetica en andere vakgebieden waardoor Vavilov uiteindelijk moest kiezen om zijn eigen methode te blijven volgen of de nieuwe, politiek georiënteerde wetenschap van Lysenko over te nemen. Vavilov weigerde dit en belandde op 6 augustus 1940 in het gevang [N. Roll-Hansen].
Hetgeen wat Vavilov aanzien heeft gegeven is zijn boek ‘The Origin and Geography of Cultivated Plants’ waarin hij aantoont hoe planten van hun wilde tegenhangers zijn geëvolueerd. In dit werk toont hij aan hoe granen, vruchten en bloemen uit compleet andere werelddelen op hun plek zijn gekomen. In 1930 Leidde Vavilov een expeditie naar het Hemels Gebergte op de grens van China en Kazachstan, op zoek naar de oorsprong van de appel [Harris, Robinson & Juniper]. De appel is een van de belangrijkste vruchten voor getemperde klimaten en een belangrijke voedselbron voor allerlei verschillende dieren [Cornille, Giraud, Smulders]. Het Hemelse gebergte is een plek waar in duizenden jaren tijd weinig verstoringen zijn geweest: de ijstijd is nooit gepasseerd, er wonen relatief weinig mensen, de bergzijden zijn moeilijk te beklimmen voor mens en dier en de het is dicht bebost [Harris, Robinson & Juniper]. Tegen de tijd dat de mens in dit gebied kwam, vijf tot achtduizend jaar geleden, had de appel zijn oude oervorm reeds aangenomen. Deze werd door paard en mens via de zijderoute verspreid over de hele wereld. Vervolgens is men verschillende vormen van appels gaan kruizen waardoor er nieuwe variëteiten ontstonden, een proces dat voornamelijk in Europa plaatsvond. De grootste variëteit aan appels zijn dan ook in Europese kringen te vinden [Cornille, Giraud, etc].
Ondanks baanbrekend werk over de oorsprong en optimalisatie van planten en vruchten kwam Vavilov in diskrediet. Onder Stalin mocht zijn naam niet meer voorkomen en zijn naam werd uit de geschiedenisboeken gehaald. Lysenko was vanaf dit moment de held van de Soviet-unie [J. Crow]. Pas later kwam de realisatie dat politieke ideologie en genetica geen gelukkig huwelijk is. De lage opbrengsten die de doorgefokte gewassen hadden van Lysenko zijn volgens sommige academici de reden waarom de Soviet-unie zoveel problemen had met landbouw. Als men naar Vavilov had geluisterd, had men geweten hoe de opbrengst vergroot kon worden, al hield Lysenko, de held van de Soviet-Unie er andere ideeën op na. Pas onder Cruschev zou Vavilovs naam gezuiverd worden en aan het licht komen hoe de geschiedenis wederom een Russische geleerde te vroeg heeft weggenomen van onze wereld.
Gebruikte Bronnen:
Cornille, Giraud, Smulders eds., ‘The Domestication and Evolutionary Ecology of Apples’, Trends in Genetics, nr. 2 (2014), pp 57-65.
Crow,J., ‘N.I. Vavilov, Martyr to Genetic Truth’, Genetics, nr. 1 (1993). pp 1-4.
Harris, Robinson & Juniper, ‘Genetic Clues to the Origin of the Apple’, Trends in Genetics, nr. 8 (2002), pp 426-430.
Lang, A., ‘Michurin, Vavilov and Lysenko’, Science, vol. 124(1956), pp 277.
Roll-Hansen, N., ‘Genetics under Stalin: The Vavilov Affair’’, Science, vol 227(1985), pp 1329.
N.I. Vavilov
Verspreiding van de appel
Slavische Studies 