De bodem van de Sovjet-plantages: het Aralmeer.

Het Aralmeer was een enorme, lage en zoute massa water in de woestijnen ten zuiden van de voormalige Sovjet-Unie, tegenwoordig de grens van Kazachstan en Oezbekistan. Als eindpunt van de twee grote rivieren Syr Dar’ya en de Amu Dar’ya, zijn er geen rivieren die het water lozen in de oceaan. Het water wordt dus vastgehouden in dit meer en verdampt zodat het vervolgens met de wind naar het zuiden en het westen wordt gewaaid(Micklin, 2007). De oorzaak van het leeglopen van het Aralmeer is zowel menselijk als natuurlijk. Naast de natuurlijke fluctuaties van het meer is het menselijke aspect niet te onderschatten. In de beginjaren van de Sovjet-Unie wilde men een eigen katoenproductie. Naast dat dit katoenplantje veel warmte en zon nodig heeft, is er ook veel water voor nodig. De irrigatietactieken die zijn bedacht door de Sovjet-ontwikkelaars zijn buitengewoon slecht bedacht want een stuwmeer had de meeste problemen kunnen oplossen. Door de wensen voor een eigen katoenindustrie die de omliggende delta de benodigde waterhoeveelheid moest voorzien kwam het Aralmeer in gevaar en zou langzaam verdampen (Precoda, 2012). De waterhoogte is 23 meter gezakt, het oppervlak is met 74% afgenomen en het volume met 90% in 50 jaar tijd (Micklin, 2007).

Over het algemeen heeft het Aralmeer altijd zijn verschillen in waterniveau gehad wat men kan concluderen uit de archeologische vondsten die op de bodem van dit uitgedroogde meer zijn gevonden. Pas sinds 1911 zijn eerste instrumentele observaties gemaakt over de instroom van het water en het waterniveau van het Aralmeer, die tot 1960 gelijk zijn gebleven. Hoewel het meer wel zout bevat, werd het gezien als een ’brak’ meer. De eerste zoutconcentraties in 1960 waren 10 g/l, wat ongeveer een derde is van gemiddeld zeewater, nu is dat opgelopen naar 100 g/l. Na 1960 is de vorm en omvang van het meer drastisch veranderd toen de Sovjet leiding besloot om het gebied te irrigeren voor katoenproductie. Dit hield in dat ze het zoete water van de twee hoofdrivieren omlegden om het naastgelegen land te irrigeren. De toestroom water was in 1960 nog 56km³ wat tot 1999 is afgenomen tot 5km³ per jaar; het is nu nog maar 18% van de toevoer wat het zou moeten zijn als in 1960 (Micklin 1990-2006). Naast dat deze grote rivieren zijn omgeleid en het water verdampt, loopt het Aralmeer ook leeg omdat het Sarykamshymeer die ten westen van het Aralmeer ligt, een groot gedeelte van het water van de Amu Dar’ya rivier opeist, dat vervolgens in de Kaspische zee verdwijnt (Micklin 2007)

Het Aralmeer is in feite dus een drainagemeer en haar aanvoer-stromen dekken 1,8 miljoen vierkante kilometer en stromen door zeven verschillende naties: Oezbekistan, Turkmenistan, Kazachstan, Afghanistan, Kyrgyzstan, Tajikistan en Iran. Van deze landen zijn voornamelijk Kazachstan en Oezbekistan het meest afhankelijk geweest van het Aralmeer. De grote populatie vissen die ooit in dit meer leefden zijn exponentieel afgenomen door de verhoogde zoutconcentratie en vermindering in leefgebied voor de vissen om zich voort te planten. Hoewel er nog vissen in de delta’s van de hoofdrivieren leven hebben sommige diersoorten helaas ruimte moeten maken voor de optrekkende woestijn; de ‘’bekende’’ Aralzalm is onder andere al uitgestorven (Williams & Aladin, 1991). Ook boven water is veel verandering te zien: waar het water opdroogt blijft er zout achter, op deze zoutbedden groeit praktisch niets en het zout waait op en verspreidt nog meer onvruchtbaarheid en gezondheidsproblemen(Glazovskiy, 1990). Door het opwaaiende zout hebben sommige mensen in de omgeving problemen met ademhalen(Medecins sans Frontieres, 2000).

Daarnaast was het voormalige eiland Vozrozhdeniya, een testgebied voor biologische wapens van de Sovjets een plek waar met aangepaste ziekten als tyfus en pokken werd geëxperimenteerd als wapen (Bozheyeva, 1999). Er heerst nog de angst dat deze ziekten niet zijn verwijdert (Bioweapons’ Cleanup, 2002) en ingeademd kunnen worden. Van de vogels zijn er 30 soorten verdwenen en 88 zeldzaam van de oorspronkelijke 319 soorten (UNESCO, 2000).

Tegenwoordig probeert men met hulp van onder andere de Wereldbank en andere organisaties het Aralmeer weer tot oude staat te herstellen. Ook in de academische stukken spreekt men hoopvol over de restauratie van dit meer. De vraag is uiteindelijk of dit niet te laat is: een gedeelte van de populatie vissers en burgers zijn verhuisd en de flora en fauna hebben een zware klap gekregen. Plannen om dijken en dammen te bouwen is al in uitvoering gebracht (World Bank, 1998). Laat dit wederom een les zijn voor de mensen niet met de natuur te sollen: het is sneller weg dan dat het terugkomt.

Bronnen:

Bozheyeva G, Kunakbayev Y, Yeleukenov D., Former Soviet Biological Weapons Facilities in Kazakhstan: Past, Present, and Future. Occasional Paper. No. 1, (1999).

Glazovskiy N.F.,. The Aral Crisis: Causative Factors and Means of Solution, Nauka, Moscow, 1990, p. 20-23.

Médecins sans Frontières, MS Fin Uzbekistan and Turkmenistan. Act.Rep.1999– 2000. Tashkent, Uzbekistan, 2000.

Micklin P. 1990–2006. Excel-based physical water balance model developed by Philip Micklin to calculate annual level, area, and volume for the Small and Large Aral seas for 1987 onward using Soviet and post-Soviet data on river inflow to the sea (corrected for estimated losses between the gauging stations and the sea), estimates of flow from the Small to Large Aral, estimates of net groundwater inflow, sea bathymetry, NASA MODIS satellite imagery of the Aral, and monthly sea level data for 1993–2005 provided to the author by Jean-Francois Cretaux, Geophys. Ocean Topogr., Toulouse, Fr.

Micklin, P., Aral Sea Disaster 2007, Annual Review Earth Planet Science, No. 35 (2007), P. 47-72.

Precoda, N., “Requiem for the Aral Sea.” Ambio, No. 20 (1991), P.109-114

Vogel, G., Bioweapons cleanup. Science Vol. 295, No. 5555( 2002), P. 603

UNESCO, Water-Related Vision for the Aral Sea Basin for the Year 2025, Paris, 2000, P. 44–46.

Williams W.D., Aladin N.V., The Aral Sea: Recent limnological changes and their conservation significance. Aquatuatic. Conservation Marine Freshwater Ecosystems. Vol. 1, No. 3(1991) .

World Bank, Aral Sea Basin Program (Kazakhstan, Kyrgyz Republic, Tajikistan, Turkmenistan, and Uzbekistan). Washington DC, 1998, Water Environment Managing Project.

Napoleon vs Alexander I

Ik keek in het Gastenboek van het Czaar Peterhuisje waar we met onze werkgroep een rondleiding kregen. Mijn oog viel op een berichtje die ene ‘Julia’ had achtergelaten. Aan het handschrift af te lezen was ze jong en ze had iets opgeschreven over dat ze het leuk vond dat Napoleon er ook is geweest. Ik vond het wel grappig dat het wel een hele Europese gedachte is. Voor veel Europeanen zal Napoleon meer aanspreken, voor de Russen zijn dit de tsaren en Russische bekendheden die er zijn geweest (onh.nl). Napoleon kwam er om te kijken hoe Peter de Grote leefde en Alexander I kwam er nadat hij Napoleon had verslagen. De haat die tussen deze twee hadden opgebouwd kwam eerst uit een illusie van vriendschap.

Tsaar Alexander was een zoon van Paul I en Maria Fjodorovna. Gedurende zijn jeugd kreeg hij een zware opvoeding van zijn grootmoeder, Catherina de Grote, die allerlei wetenschappers op het hof liet komen om de aanstaande tsaar te onderwijzen. Hij kreeg morele opvoeding, de studie van het heilige schrift, de geschiedenis van de mythologie en seculiere verlichtingsethiek (Walker). Vanaf jongs af aan wist Alexander zijn tekortkomingen en moest notitieboekjes bijhouden waarin hij zijn tekortkomingen moest noteren van Catherina. Op 12 jarige leeftijd schrijft hij: ‘’Ik ben een slampamper, geef me over aan onverantwoordelijk gedrag, ben niet in staat tot waarachtigheid in denken, spreken of doen. Een van mijn gebreken is egoïsme en ijdelheid is daar de voornaamste oorzaak van’’ (Alexander I).

In hun eerste kennismakingsfase hadden Napoleon en Alexander een goede relatie. De jongere Alexander had eerst bewondering voor de keizer maar de vriendschap bloeide naar eigen zeggen van Napoleon in Tilsit; waar de keizers een vredesverdrag tekenden in 1810. Napoleon, die eerst een cynische houding had aangenomen viel voor de jongensachtige charme van Alexander en kreeg plezier in de rol van oudere broer (Vandal).

Terwijl ze in Tilsit waren namen ‘de vrienden’ parades af, verdeelde de wereld op grote landkaarten, complimenteerde ze elkaar op hun keizerlijke titels en genoten ze beiden van elkaars aanwezigheid. Napoleon die een ideale bondgenoot had gevonden en Alexander die gevleid was door de vele overeenkomsten die Napoleon zag tussen hen, zorgde voor een prettige twee weken in Tilsit. Alexander schreef aan zijn zus: : ‘’Stel je eens voor, ik breng mij dagen door met Bonaparte, praat urenlang met hem, alleen!’’.(Alexander I)

Er waren weinig redenen om oorlog te voeren met elkaar. De diepe culturele banden die deze landen hadden, garandeerde respect voor elkaar. In 1801 had Napoleon zelf een plan gemaakt om met Rusland India te veroveren van Engeland. Door het economische gewin en de gedeelde haat voor Engeland had Paul I al troepen naar de Kaukasus verplaatst. Deze zouden samen met de leider van Perzië Sjah Fath Ali, die een bewonderaar was van Napoleon, naar India te trekken (Talleyrand).

Nadat Napoleon had ontdekt dat zijn vrouw, Josephine, geen kinderen kon baren moest hij op zoek naar een ander vrouw. Napoleon hoopte met Anna te trouwen, het zusje van Alexander. Alexander wilde dit niet en rekte tijd door zijn goedkeuring uit te stellen. Dit zette de relatie al onder druk maar toen Napoleon vervolgens de hand had gevraagd aan Marie-Louise, een Habsburgse, dacht Alexander dat Napoleon parallelle onderhandelingen had gevoerd. Beide keizers werden angstig naar elkaar en vertrouwden elkaar niet meer. Door de loop van het decennium krijgen Rusland en Frankrijk een steeds vijandigere band. Het Tilsit verdrag was uiteindelijk weinig meer waard.

Deze vriendschap houdt snel op te bestaan door de waanbeelden en paranoïde gedachtes naar elkaar. De buitenlandse politiek stond overal op scherp in Europa en machthebbers waren bang voor geheime allianties. Hoewel Frankrijk en Rusland in eerste instantie geen vijanden waren, besloot Napoleon uiteindelijk oorlog te voeren om Alexander, in twintig dagen, te verslaan. Dit was een desastreuze fout van Napoleon want Rusland sloot zich aan bij de viervoudige alliantie. deze alliantie zal Napoleon achtervolgen tot Waterloo waar zijn verlies evident werd.

Bronnen:

Vandal, Albert, Napoleon et Alexandre Ier. L’Alliance Russe sous le Premier Empire, Parijs, 1891. p 224

Alexander I, Uchebnia Knigi i tetradi velikavo kniazia Alexandra Pavlovicha, red. M.I. Bogdanaovich, Vol 1, St. Petersburg, 1867, p 382-383

Alexander I, Correspondance inédite de L’Empereur Alexandre Ier avec sa soeur la Grand Duchesse Catherine, St. Petersburg, 1910. p 18-19

Talleyrand, Charles Maurice de, Lettres inédites de Talleyrand a Napoleon, Parijs, 1889, p 313

Walker, Franklin A., Enlightment and religion in Russian education in the reign of Tsar Alexander I, History of Education Quaterly, vol. 32, 1992, pp 343-360.

http://onh.nl/nl-NL/verhaal/1100/czaar-peterhuisje-in-zaandam-bedevaartsoord-voor-russen, geraadpleegd op 10-10-14.

Nikolai Vavilov en de oorsprong van de appel.

In een Soviet-gevangenis ver van de beschaafde wereld houdt een wetenschapper een lezing voor de gevangenen. Hij was niet slechts op bezoek, hij was een van de gedetineerden. Nikolai Vavilov zou van 1940 tot zijn dood in 1943 zijn ideeën prediken, zelfs in de cel, de plek waar hij was beland door zijn standvastige ideeën. Zijn wetenschappelijke theorieën over genetica werden onder Lenin aangemoedigd maar onder het regime van Stalin was er geen plek voor genetici en botanici meer. Op 55-jarige leeftijd zou hij door verhongering om het leven komen in een cel in Saratov [N. Roll-Hansen].

Nikolai Vavilov kwam uit een adellijk gezin en was al vanaf jonge leeftijd gefascineerd door botanica. Hij was geboren in Moskou in 1887 en studeerde af in 1911 aan het Agricultureel Instituut van Moskou. Dit was een periode waarin genetica nog in de kinderschoenen stond. Hij wijdde zijn leven aan het verbeteren van granen en maissoorten zodat deze meer opbrengst zou kunnen leveren in de korte seizoenen die Rusland kent. Tegen 1940 had Vavilov de grootste zadencollectie ter wereld verzameld met ruim 250.000 verschillende soorten plantenzaden[J. Crow]. Onder Lenin werd Vavilov omarmd door de academische wereld voor zijn onderzoek en toewijding. Hij deelde zijn opvattingen met vele collega’s als Michurin en Lysenko. Maar het zou juist zijn protégé Lysenko zijn die hem uiteindelijk in de problemen hielp [N. Roll-Hansen].

Vavilov en Trofim Lysenko ontmoetten elkaar voor het eerst in de jaren 20 toen Vavilov carrière aan het maken was en Lysenko nog student was. Vavilov kwam uit gegoede kringen, Lysenko daarentegen kwam uit een boerengezin. Dit gaf Lysenko meer aanzien onder Stalin en hij kreeg al snel hoge functies aangeboden door de dictator [A. Lang]. Vavilov hanteerde een trage doch zeer accurate onderzoeksmethode tot ergernis van de communistische partij. De overgang van Lenin naar Stalin zorgde voor meer overheidsinvloed in de genetica en andere vakgebieden waardoor Vavilov uiteindelijk moest kiezen om zijn eigen methode te blijven volgen of de nieuwe, politiek georiënteerde wetenschap van Lysenko over te nemen. Vavilov weigerde dit en belandde op 6 augustus 1940 in het gevang [N. Roll-Hansen].

Hetgeen wat Vavilov aanzien heeft gegeven is zijn boek ‘The Origin and Geography of Cultivated Plants’ waarin hij aantoont hoe planten van hun wilde tegenhangers zijn geëvolueerd. In dit werk toont hij aan hoe granen, vruchten en bloemen uit compleet andere werelddelen op hun plek zijn gekomen. In 1930 Leidde Vavilov een expeditie naar het Hemels Gebergte op de grens van China en Kazachstan, op zoek naar de oorsprong van de appel [Harris, Robinson & Juniper]. De appel is een van de belangrijkste vruchten voor getemperde klimaten en een belangrijke voedselbron voor allerlei verschillende dieren [Cornille, Giraud, Smulders]. Het Hemelse gebergte is een plek waar in duizenden jaren tijd weinig verstoringen zijn geweest: de ijstijd is nooit gepasseerd, er wonen relatief weinig mensen, de bergzijden zijn moeilijk te beklimmen voor mens en dier en de het is dicht bebost  [Harris, Robinson & Juniper]. Tegen de tijd dat de mens in dit gebied kwam, vijf tot achtduizend jaar geleden, had de appel zijn oude oervorm reeds aangenomen. Deze werd door paard en mens via de zijderoute verspreid over de hele wereld. Vervolgens is men verschillende vormen van appels gaan kruizen waardoor er nieuwe variëteiten ontstonden, een proces dat voornamelijk in Europa plaatsvond. De grootste variëteit aan appels zijn dan ook in Europese kringen te vinden [Cornille, Giraud, etc].

Ondanks baanbrekend werk over de oorsprong en optimalisatie van planten en vruchten kwam Vavilov in diskrediet. Onder Stalin mocht zijn naam niet meer voorkomen en zijn naam werd uit de geschiedenisboeken gehaald. Lysenko was vanaf dit moment de held van de Soviet-unie [J. Crow]. Pas later kwam de realisatie dat politieke ideologie en genetica geen gelukkig huwelijk is. De lage opbrengsten die de doorgefokte gewassen hadden van Lysenko zijn volgens sommige academici de reden waarom de Soviet-unie zoveel problemen had met landbouw. Als men naar Vavilov had geluisterd, had men geweten hoe de opbrengst vergroot kon worden, al hield Lysenko, de held van de Soviet-Unie er andere ideeën op na. Pas onder Cruschev zou Vavilovs naam gezuiverd worden en aan het licht komen hoe de geschiedenis wederom een Russische geleerde te vroeg heeft weggenomen van onze wereld.

Gebruikte Bronnen:

Cornille, Giraud, Smulders eds., ‘The Domestication and Evolutionary Ecology of Apples’, Trends in Genetics, nr. 2 (2014), pp 57-65.

Crow,J., ‘N.I. Vavilov, Martyr to Genetic Truth’, Genetics, nr. 1 (1993). pp 1-4.

Harris, Robinson & Juniper, ‘Genetic Clues to the Origin of the Apple’, Trends in Genetics, nr. 8 (2002), pp 426-430.

Lang, A., ‘Michurin, Vavilov and Lysenko’, Science, vol. 124(1956), pp 277.

Roll-Hansen, N., ‘Genetics under Stalin: The Vavilov Affair’’, Science,                               vol 227(1985), pp 1329.

N.I. Vavilov

Verspreiding van de appel

De Kozak: een verdwaalde nomade.

‘’Eerst pakten de kozakken mijn paard af . Ze plunderden onze bezittingen en kregen mijn valies te pakken, waarin kostbaar ondergoed zat en een klein kistje met juwelen dat ik in Moskou had weten te bemachtigen. Toen fouilleerden ze ons en omdat ze bij mij geen geld vonden, dachten ze dat mijn wond wel iets zou verbergen dat hun hebzucht zou bevredigen. Maar dat kon hen niet vermurwen en ze kleedden ons uit en sloegen ons met de houten stokken van hun lansen; we moesten in die vreselijke toestand een tijdje in de sneeuw blijven staan, in dat ijskoude weer, tot er een eenheid Franse troepen aan kwam marcheren en de kozakken bang wegjoegen.’’

-Onderluitenant Pierre Auvray , 22^e Dragonders van Napoleon Bonaparte-

Het beeld wat Pierre Auvray hier schetst van de kozakken was een beeld die de meeste Franse soldaten hadden over de Kozakken. In de laatste grote veldtocht van Napoleon Bonaparte waren de Kozakken en gevreesde vijand; ze zwierven onafhankelijk van het Russische leger over de uitgestrekte vlakten van Rusland en plunderden waar mogelijk de gewonde en achtergebleven soldaten. Hoewel zij een onafhankelijke status hadden en geen lijfeigenen waren in het leger van tsaar Alexander, waren zij wel deel van het Russische rijk en hielpen de Russen waar mogelijk was. De Kozakken waren buitengewoon kundig in het berijden van paarden en in het leven van het land waardoor zij onafhankelijk konden opereren van het Russische leger [Zamoyski, 1812].

Het woord Kozak kan volgens de etymologie op meerdere manieren verklaard worden, al zijn er twee het meest gangbaar volgens deze wetenschap. De etymologen zijn er nog niet uit of de oorsprong Turks of Tartaars is. Hoewel de talen verschillen, huist er een betekenis in het woord die ongeveer dezelfde betekenis heeft: in het Turks betekent het iets als avonturier of nomade betekent. In het Tartaars draagt het de betekenis van rover of ruiter. Waar de etymologen nog een twijfelachtige positie over innemen is de hint die verstopt zit in de naam: Kazakh, wat weer een geografische positie aangeeft waar deze groep vandaan komt: Kazachstan. Al moet men tegenwoordig een duidelijk onderscheidt maken tussen de Kozak en de Kazak [Groot Etymologisch Woordenboek van Dale].

De beginselen van dit volk zijn terug te leiden tot de Mongoolse uitbreiding en de Tartaarse invasie. Rond de 14^e en 15^e eeuw werden de grote vlaktes van het Mongoolse rijk, dat strekte van Mongolië tot aan de Krim, bereden door zeer vaardige soldaten te paard. Sommige van deze hordes zijn naar de grenzen van het rijk gereden en zijn daar vervolgens gebleven. Rond 1400 zijn er bronnen aangetroffen waar wordt gesproken over de Hetman van de Kozakken [C.P. Cresson, The Cossacks, Their History and Country]. De Hetman was de hoogst mogelijke positie in het leger van de Kozakken en in 1654 tekende deze het verdrag van Pereyaslav met Moskovië waar zij bescherming kreeg in ruil voor hun vechtkunst. De wijd uitgestrekte vlakten van zuidwest-Rusland lag onder constante dreiging in te worden genomen door de Polen, Bulgaren, Pruisen of Habsburgers. In ruil voor autonomie zorgde de Kozakken dat de grenzen werden bewaakt en in stand werden gehouden [Encyclopaedia Brittanica].

Zoals al naar voren kwam uit de herinneringen van Franse soldaten die de veldtocht hebben afgelegd naar Moskou, waren de Kozakken vaardige ruiters die pijlsnel toesloegen en uiterst moeilijk te pakken waren. De Kozakken hebben een rijke militaire traditie waarbij de band met het paard erg belangrijk is. Vergelijkbare cultuur kan gevonden worden in gebieden onder de Kaspische zee en rond Mongolië waarbij nomaden direct afhankelijk waren van hun dier. In oude volksmuziek die gedocumenteerd is van de Kozakken komt de liefde voor vrijheid naar voren, de loyaliteit voor vrienden en Hetman, de trots op hun moed die is verkregen door hun voorvaderen en op hun onafhankelijke status. Kozakken zijn immers nooit lijfeigenen geweest en deelden de opbrengsten van het land met de hele gemeenschap [Wouters, Volken en Stammen].

Hoewel de Kozakken vooral geassocieerd worden met Ukraine, wat zij zelf ook zien als hun vaderland, is dit volk tegenwoordig overal in de Russische invloedssfeer te vinden. Door de formeel gevormde Kozakken-clubs is het gemakkelijk te zien dat dit volk zich door Rusland heeft verspreid. Er zijn verschillende Kozakken te vinden in onder andere: Samara, Omsk, Chita, Stavropol, Vladivostok, Novocherkassk, Irkutsk en Moskou [Online Kozakken Museum].

Gebruikte bronnen:

-W.P. Cresson, The Cossacks, Their History and Country, The Plimpton Press, Massachusetts, 1919.

–http://www.britannica.com/EBchecked/topic/139420/Cossack, geraadpleegd op 6-9-14

-Adam Zamoyski, 1812, Napoleons fatale veldtocht naar Moskou, Balans, Amsterdam, 2012.

– H. Wouters, Volken en Stammen, Amsterdam Boek, Amsterdam, 1976.

-Online Kozakken Museum: www.Kozakken.com , geraadpleegd op 6-9-14