Het symbool van de Sovjet Unie

Het internationale symbool van het communisme zijn de welbekende hamer en sikkel. Dit symbool is vaak het eerste waar men aan denkt als het gaat om communisme of de Sovjet Unie. Dat is niet zo vreemd, aangezien het symbool is bedacht in Rusland. Sinds 1924, bij het aannemen van een nieuwe grondwet, zijn de hamer en sikkel officieel het symbool van de Sovjet Unie, zowel op het wapen als op de vlag. Maar waar komt het nou precies vandaan?

Op die vraag is geen duidelijk antwoord te geven. Wat wel duidelijk is, is dat de hamer en de sikkel voor het eerst opdoken in de propaganda tijdens de Russische Revolutie van 1917. Een naam die ik tegen kwam in verband met propaganda van de Russische Revolutie was Alexander Petrovich Apsit of Apsitis. Hij was een Letse kunstenaar en een van de ‘founding fathers’ van de politieke propagandaposters in Rusland. Volgens enkele bronnen zou hij de bedenker zijn geweest van de hamer en de sikkel. Dit wordt echter niet door een officiële bron bevestigd.

Een andere bron beweert dat Lenin het wapen zelf heeft gekozen uit inzendingen van verschillende kunstenaars in een wedstrijd, georganiseerd door Lenin zelf. Het uitgekozen wapen bestond uit een hamer en een ploeg (later vervangen door een sikkel), onder een ster met daaromheen een krans van graan. Oorspronkelijk stond er ook een zwaard in het wapen, dat symbool stond voor het leger, maar Lenin wilde dat liever niet, aangezien hij de Sovjet Unie een vredelievende uitstraling wilde geven. Het resultaat was een wapen dat vanaf 1924 tot aan het uiteenvallen van de Sovjet Unie heeft gediend als het nationale symbool en daarmee als symbool voor communisme in het algemeen.

De tekens in het wapen staan symbool voor verschillende aspect uit de communistische staat. De kleur rood staat centraal, zowel in het wapen als op de vlag van de Sovjet Unie. Rood had al een speciale betekenis voor de Russische Revolutie: het was namelijk de kleur van de wederopstanding van Jezus Christus. Door rood te kiezen als nationale kleur, werd de wedergeboorte van Rusland als een communistische staat aangeduid. Na de burgeroorlog werd rood ook het symbool van iedereen die het leven had gelaten in de strijd voor het communisme.
De hamer staat voor het proletariaat van de arbeiders, de sikkel voor de boerenstand. Deze twee groepen zullen samen de communistische staat opbouwen, daarom zijn ze gekruist.
De rode ster kan symbool staan voor verschillende dingen: het kan staan voor de eenheid tussen het proletariaat en de boeren, voor de vijf vingers aan een hand van een arbeider of voor vijf continenten. Over de precieze betekenis is men dus niet helemaal eens.
De krans van graan staat voor de vruchtbaarheid van het land en de productie van voedsel.
Als laatste zien we onderaan in het Russisch de leus: Arbeiders aller landen, verenigt U! Op de rode banieren erboven zien we dezelfde leus, geschreven in verschillende talen die gesproken werden binnen Sovjet Unie.

Het mag duidelijk zijn dat de precieze herkomst van het wapen van de Sovjet Unie onbekend is. Wie de ontwerper van het wapen is, is niet overgeleverd. Ik vind het zelf spijtig dat er niet veel bronnen over zijn, ik had het graag verder uitgezocht.

http://korners.kiev.ua/russian/painters/1130
http://www.artrz.ru/menu/1804645939/1804782434.html
http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%90%D0%BF%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%81
http://de.wikipedia.org/wiki/Alexander_Petrowitsch_Apsit
http://forum.artinvestment.ru/blog.php?b=816&langid=5
http://www.westminstercollege.edu/myriad/index.cfm?parent=2514&detail=4475&content=4797
http://www.internationalposter.com/country-primers/soviet-posters.aspx
http://www.camdennewjournal.co.uk/060905/f060905_01.htm

De invloed van Walt Disney op Sovjet animatie

Het tekenfilmfiguurtje Cheburaska, ´A Tale of Tales´ (al twee keer uitgeroepen tot beste animatiefilm aller tijden), ´Hedgehog in the Fog´, allemaal zijn ze geproduceerd door dezelfde studio: Soyuzmultfilm. Deze studio bestaat sinds 1935 en was jarenlang naast Walt Disney studio’s toonaangevend op het gebied van animatie. Maar wanneer je het vroege oeuvre van Soyuzmultfilm naast dat van Walt Disney legt, zie je opvallend veel gelijkenissen. In hoeverre is Soyuzmultfilm beïnvloed door Walt Disney studio’s?

In de jaren ’30 van de vorige eeuw begon de Sovjet Unie met het industrialiseren van de samenleving. Film hoorde daar uiteraard ook bij. Er werden vele vertegenwoordigers van de Sovjet Unie naar het buitenland gestuurd om te kijken hoe verschillende branches daar waren georganiseerd. Viktor Smirnov was uitgekozen om een kijkje te gaan nemen in de filmindustrie in de Verenigde Staten. Hij ging naar Walt Disney Studio’s om uit te zoeken hoe de filmindustrie daar in elkaar zat.  Walt Disney maakte ook gebruik van een ‘assembly line’ in hun productieproces: de productie werd opgedeeld in onderdelen, wat het productieproces versnelde. Dit was een geschikte methode voor de Sovjet Unie. De productie van animatiefilms in de Sovjet Unie liep namelijk erg langzaam. Er waren veel kleine studio’s die elk één tot twee films per jaar produceerden. In 1935 werden deze studio’s samengevoegd tot één grote studio: Soyuzmultfilm.

De grootste vooruitgang in het maken van animatiefilms kwam van de Amerikaanse technieken en technologie. Voordat Smirnov naar de Verenigde Staten ging, werden in de Sovjet Unie alle fases van de beweging van de figuurtjes uitgetekend op papier en vervolgens uitgeknipt en op een achtergrond geplakt. Het resultaat waren eendimensionale filmpjes waar geen diepte in zat. Amerikaanse technieken veranderde dat compleet. De filmmakers gingen over op het gebruik van celluloïde en de karakters, bewegingen en achtergronden werden driedimensionaal.

Maar er veranderde meer dan alleen de technieken. Smirnov nam ook de filosofie van Disney mee naar de Sovjet Unie en dat was dat alle filmpjes grappig moesten zijn. In 1935 werd in Moskou voor het eerst een internationaal filmfestival gehouden, waarbij drie Disney films werden vertoond. Deze films vonden gretig aftrek bij het Sovjet publiek, onder andere omdat het zeer vermakelijk was. De noodzaak van humor vormde echter een struikelblok voor de Sovjet filmmakers: zij waren namelijk niet gewend om een film slechts voor vermaak te maken. Vaak zat er in Russische films ook wat drama en liep het lang niet altijd goed af. Dit kon echter niet meer ‘à la Disney’, want dat was wat het volk wilde zien. Zoals Disney het deed, moest Soyuzmultfilm het ook doen. Er werden door Soyuzmultfilm karikaturisten, komedieschrijvers en circusmensen ingehuurd om alle gebeurtenissen in de verhaallijn grappig over te brengen.Maar nog steeds had Soyuzmultfilm grote moeite met het produceren van louter humoristische films. Dit komt, volgens de documentaire ‘Weightless life, Dialogue with Disney’ doordat de Sovjet animatie en Amerikaanse animatie een hele andere grondslag hebben. Amerikaanse animatie is geheel ontleend aan Amerikaanse stripboeken. Op een gegeven moment werden Amerikaanse stripboeken geanimeerd en zo was de Amerikaanse animatie geboren. In Sovjet Rusland kwam de animatie uit een hele andere hoek. Het is ontstaan uit van parodieën en propaganda posters. Het heeft dus een sociaal politieke oorsprong. Langzaamaan werden de propagandafilms verdreven door kinderseries en begonnen de regisseurs te letten op de artistieke kant van het animeren.

De animatiefilmmakers uit de Sovjet Unie kwamen tot de conclusie dat wat voor Disney werkte, niet per se voor hen hoefde te werken, en ze besloten om geen films meer te maken die alleen grappig moesten zijn. Sovjet kinderfilms werden pedagogisch verantwoord en hadden als doel de kinderen op moreel en artistiek vlak te onderwijzen, terwijl Disneyfilms op de oppervlakte bleven. Ook werden er door Sovjet filmmakers verschillende tekenstijlen gebruikt, waar Walt Disney trouw bleef aan haar eigen ‘signature style’. In de jaren ’70 was er bij Soyuzmultfilm zelfs een onofficieel verbod op het gebruiken van de Disney tekenstijl en genre. Walt Disney studio’s mocht nooit meer zo invloedrijk worden in de Sovjet animatiefilm als ze waren geweest in de jaren ’30.

De animatiefilms in de Sovjet Unie zijn groot geworden door de technieken die gebruikt werden bij Walt Disney studio’s. Wat dat betreft is Sovjet animatie duidelijk beïnvloed door Walt Disney. Op het gebied van verhaallijnen heeft Soyuzmultfilm een eigen stijl ontwikkeld, die compleet anders was dan die van Disney, namelijk dat de films moreel vormend moesten zijn. Zonder de technologie van Walt Disney had Soyuzmultfilm nooit zo kunnen groeien, maar ze zijn wezenlijk anders dan Walt Disney Studio’s.

 

Gebruikte bronnen:
Weightless Life 1 – Dialogue with Disney (English Subtitles) http://www.dailymotion.com/video/xkinum_weightless-life-1-dialogue-with-disney-english-subtitles-2006_shortfilms
http://www.animator.ru/
http://www.pilot-film.com/
http://www.smfanima.ru/

 

Volga Volga, een Sovjet musical film

Volga Volga (Волга-Волга) is een musical film uit de Sovjet Unie, uitgebracht in 1938. De term musical werd toentertijd niet gebruikt, dat was immers een Amerikaanse term. Dit genre films werd muzikale komedie genoemd. Zoals wel meer Sovjet films is deze film doorspekt met idyllische Russische landschappen en hardwerkende getalenteerde Russen, gecombineerd met een vleugje romantiek. De film zou je kunnen scharen onder slapstick: er gebeuren veel grappige ongelukken en misverstanden door toedoen van knullige personages.

Het centrale thema in deze film is het verschil tussen hoge en lage cultuur. Dit verschil zie je al terug in de twee hoofdpersonen die een koppel vormen. Alyosha is accountant en speelt in een orkest. Het orkest speelt stukken van Mozart, Schubert, Beethoven en Wagner. Alyosha en zijn orkest zijn de belichaming van hoge cultuur. Strelka is postbode en vormt met familieleden en vrienden een muzikale groep. Deze groep zingt Russische volksliedjes, dansen volksdansen en bespelen ‘volkse’ instrumenten, zoals de balalaika en de accordeon. Strelka en haar groep staan voor de lage cultuur. Dit leidt natuurlijk tot spanningen tussen Alyosha en Strelka, omdat Alysoha de groep van Strelka niet serieus neemt en niet erkend als een talentvolle groep.
Opvallend is dat de mannen in het orkest van Alyosha een meer Westers uiterlijk hebben en eigenlijk uitsluitend Westerse stukken spelen. Op het eerste gezicht zie je weinig Russische invloeden. In de groep van Strelka zitten juist veel typisch Russische aspecten, zoals mannen in Russische kledij met lange baarden.

In de film ontstaat een conflict tussen de hoge en de lage cultuur, die vooral bestaat uit het feit dat de hoge cultuur de lage cultuur niet erkend als een volwaardige kunstvorm. Het conflict ontstaat door uit uitnodiging uit Moskou: de regio waar het orkest van Alyosha en de groep van Strelka vandaan komen moet namelijk een amateurgroep naar Moskou sturen om mee te doen aan een Olympiade. Het orkest wordt uitgekozen en gaat per boot over de Wolga op weg naar Moskou, op de voet gevolgd door de groep van Strelka, die het er niet bij laten zitten en koste wat het kost in Moskou hun regio zullen vertegenwoordigen. Leuk detail: het orkest zit op een oude Amerikaanse stoomradarboot die aan alle kanten uit elkaar valt. Als klap op de vuurpijl worden ze ook nog eens ingehaald door het Russische zeilschip waar Strelka en haar groep op varen. Typisch natuurlijk.

Uiteindelijk komen de twee groepen  bij elkaar door een door Strelka geschreven lofzang op de Volga. Door een misverstand komt Alyosha op het schip met de groep van Strelka terecht en Strelka op de radarboot het bij het orkest. Strelka leert haar liedje aan het orkest, terwijl het liedje aan Alyosha wordt bijgebracht door de andere leden van de groep. Beide groepen vinden het liedje prachtig en willen het allebei uit gaan voeren op de Olympiade. Je zou dus kunnen zeggen dat de strijd tussen de hoge en de lage cultuur hiermee is opgelost. De hoge cultuur is bijgedraaid en voert een liedje uit van de lage cultuur.

Ik heb dit einde opgevat als een overwinning van de Russische volkscultuur op de Westerse cultuur, die over het algemeen als hoger wordt gezien. De film draagt uit dat Russische volkscultuur even belangrijk is als Westerse cultuur en er misschien zelfs boven staat. Een waardig Sovjet einde voor een zeer vermakelijke film.

Voor de geïnteresseerden is hier de link naar de film. Je moet wel in het bezit zijn van een Youtube account: http://www.youtube.com/watch?v=wUnZqtcrOlI&feature=watch-now-button&wide=1

De Franse Slag van Catharina de Grote

Catharina II was tsarina van Rusland van 1762 tot en met 1796. Ze was een Duitse prinses die op vijftienjarige leeftijd werd uitgehuwelijkt aan tsarevitsj Peter III. Ze kwam aan de macht na een staatsgreep op haar man in 1762.
Catharina II is de geschiedenisboeken ingegaan als Catharina de Grote. Na Peter I (Peter de Grote), de tsaar die de Russische verlichting in gang heeft gezet, zette Catharina de Russische verlichting voort en wordt daarom gezien als een groot verlicht despoot. In deze tekst ga ik kijken in hoeverre Franse filosofen, die in de door mij gelezen boeken de philosophes worden genoemd, toonaangevend waren in het verlichtingsdenken van Catharina de Grote.

Al vanaf haar jonge jaren kwam Catharina in aanraking met Franse verlichtingsdenkers en  -schrijvers. Ze was een groot bewonderaar van onder andere Voltaire, Diderot en Montesquieu. Volgens haar eigen zeggen was Voltaire, het pseudoniem van Francois-Marie Arouet, degene die haar ogen opende voor de verlichting.
Toen Catharina II in 1762 op de troon kwam onder toch ietwat schimmige omstandigheden, waren de philosophes afhoudend. Toen echter duidelijk werd dat Catharina stevig in het zadel zat, rees de hoop bij de philosophes dat zij de verlichte monarch waar ze al zo lang over schreven.
Al snel zocht Catherina contact met verschillende philosophes, haar held Voltaire voorop. In 1763 schreef ze voor het eerst naar hem. Ze hadden gelijksoortige politieke ideeën en zo ontstond hun veel gepubliceerde correspondentie. Voor Catharina was Voltaire haar link naar de Europese intelligentsia. Voltaire, op zijn beurt, was zeer gevleid om een vrouw als Catharina als zijn leerling te hebben.
In 1762 had Catharina al contact met een van de schrijvers van de beroemde Franse Encyclopedie: Denis Diderot. Ze was zeer onder de indruk van de Encyclopedie, een van de toonaangevende verlichtingswerken die ervanuit gaat dat de mens een rationeel humaan wezen is.
In 1765 deed Catharina iets voor Diderot dat haar bij de hele Europese intelligentsia in aanzien liet stijgen: Diderot had geld nodig voor de bruidsschat van zijn dochter en zette hij zijn bibliotheek te koop. Catharina kocht zijn hele bibliotheek voor 16 000 pond, onder de voorwaarde dat de boeken bij Diderot zouden blijven. Zo werd Diderot Catharina’s bibliothecaris. Door deze daad zette Catharina Rusland op de kaart. Dit was tevens het begin van een stroom van intelligentsia naar Sint Petersburg.

Een van de bekendste maatregelen die Catharina nam in haar poging om Rusland te hervormen tot een verlicht land was de installatie van een wetgevende commissie in 1765. Deze commissie werd belast met de taak een wetgeving te creëren die in overeenstemming was met de principes van de verlichting. Om de leden van deze commissie een kader te geven waarop ze de wetten moesten baseren, schreef Catharina de Nakaz, ook wel de Instructie genoemd. In dit werk, waar Catharina van 1765 tot 1767 aan werkte, staat beschreven op welke verlichte principes Rusland gefundeerd moest worden. Het is dus geen uitgewerkt wetssysteem, zoals wel eens wordt beweerd, maar een beschrijving van wat Rusland was en een richtlijn voor hoe het zou moeten zijn.

De Nakaz bestaat uit 526 artikelen. 294 van die artikelen zijn gebaseerd op het beroemde werk L’Esprit des Lois van Montesquieu. In een groot deel van deze artikelen heeft Catharina de ideeën van Montesquieu zo verdraaid en geïnterpreteerd dat zij precies aansluiten bij het beeld dat zij van Rusland had.

Helaas kwam de wetgevende commissie nooit tot aan het maken van nieuwe wetten. Na meer dan 200 vruchteloze zittingen werd de commissie ontbonden.
De Nakaz zorgde wel voor internationale bewondering voor Catharina de Grote. Er verschenen direct vele vertalingen en Catharina werd het toonbeeld van een verlicht despoot.

Laten we nu teruggaan naar mijn stelling: waren de philosophes toonaangevend voor het verlichtingsdenken van Catharina de Grote? Het antwoord daarop lijkt positief te zijn, maar er moeten wel een paar kanttekeningen gemaakt worden. Na de Franse Revolutie van 1789 vielen de philosophes bij Catharina de Grote in ongenade. Catharina, en velen met haar, zagen in Franse schrijvers als Voltaire, Helvetius, Holbach en Diderot een van de aanleidingen van de Franse Revolutie. Zij hadden immers jarenlang de autoriteiten ondermijnd. Catherina keerde haar Franse vrienden de rug toe en trok de teugels van haar tot dan toe verlichte bewind strak aan.
In Catharina’s jonge jaren zijn de philosophes zeker toonaangevend geweest. Catharina genoot een Franse opvoeding en daardoor kwam ze automatisch in aanraking met Franse verlichtingsschrijvers. Zij waren haar inspiratie voor de verlichte ideeën die Catharina op Rusland wilde toepassen. Toch moet gezegd worden dat Catharina niet klakkeloos de ideeën van de philosophes overnam. Catharina interpreteerde ze op een dusdanige wijze dat ze in haar denkbeelden en visie voor Rusland pasten.

Gebruikte Bronnen:
Dixon, S., Catherine the Great, Londen: Pearson Education 2001.
Madariaga, I., Catherine the Great, a Short History, New Haven: Yale University Press 1990.
Mass, R., Catherine the Great, Portrait of a Woman, New York: Random House 2011.
Raeff, M., ‘The Enlightenment in Russia and Russian Thought in the Enlightenment’ in: J. Garrard, The Eighteenth Century in Russia, uitgever onbekend, 1975, p. 25-47.
Riasanovsky, N. & M. Steinberg, A history of Russia, Oxford University Press 2010.

De Kristallen Stem van Rusland

De gusli is het oudste instrument van Rusland. Dit instrument was geliefd bij zowel boeren als de adel. Het verhaal gaat dat Ivan de Verschrikkelijke een speciaal ensemble van gusli-spelers had, evenals Catharina de Grote. Door het heldere en lieflijke geluid wordt de gusli ook wel de kristallen stem van Rusland genoemd.

De precieze ontstaansgeschiedenis van de gusli is onbekend.Historici denken dat het instrument is afgeleid van de Byzantijnse kithara, een soort citer, die op haar beurt weer is afgeleid van de oud-Griekse lier.
De eerste tekenen van de gusli in de geschiedschrijving komen uit het eind van de 6^e eeuw. In de teksten van de Griekse historici Theofilact Simocatta en Theophan komt de gusli voor wanneer de Grieken Slavische krijgsgevangenen maken naar aanleiding van een oorlog in de 6^e eeuw. Tijdens het gevangennemen van de Slaven vonden de Grieken een gusli.
De gusli komt in de Slavische geschiedschrijving voor het eerst voor in het epische verhaal over de veldtocht van Igor Svyatoslavich de Dappere (Игорь Святославич) uit de 12^e eeuw. In dit verhaal speelt een bard genaamd Boyan gusli aan het hof van Yaroslav de Wijze. Hoewel dit verhaal de enige authentieke bron is, waarin Boyan de bard wordt genoemd en ik weinig verdere informatie over deze bard heb kunnen vinden, wordt hij in latere tijd populair en aangehaald in verschillende bronnen, onder andere het boek ‘Ruslan en Ludmila’ van Pushkin.
Ook was de gusli een veel gebruikt instrument bij de zogenaamde skomorokhi. Skomorokhi zijn Russische middeleeuwse troubadours. Ze trokken van stad tot stad en traden op op straat en op pleinen. Vaak maakten de skomorokhi tijdens hun optredens de zittende macht, de kerk en de adel belachelijk.

De gusli’s uit de middeleeuwen zagen er anders uit dan de gusli’s die je vandaag de dag in Rusland kunt vinden. De oude gusli’s waren vaak vierkant en hadden maar vijf snaren. De gusli werd en wordt als volgt bespeeld: de snaren die niet in het akkoord mochten klinken werden gedempt met de linkerhand, terwijl met de rechterhand de snaren werden gespeeld met een soort plectrum. Door de eeuwen heen zijn er steeds meer snaren bijgekomen en is ook de vorm van de gusli veranderd. Door het grotere aantal snaren werden de snaren vaker met de vingertoppen bespeeld, net als bij een harp. Dit gaf een warmer geluid.

Er zijn verschillende soorten gusli’s. De meest voorkomende gusli is een gusli die op je schoot ligt. Ook binnen deze categorie zijn er verschillende soorten: de helmvormige gusli (Шлемовидные гусли) en de vleugelvormige gusli (Крыловидные гусли). De helmvormige zie je vandaag de dag het meest. Hij wordt zo op de schoot gelegd dat de snaren horizontaal staan en de klankkast tegen de buik aan ligt. Met de rechterhand worden de snaren gespeeld, terwijl met de linkerhand weer de snaren gedempt worden die niet gehoord mogen worden. De vleugelvormige gusli wordt vastgehouden als een gitaar, maar ook hier worden de niet te spelen snaren gedempt met de linkerhand door een speciale opening in het instrument. De hoeveelheid snaren op een ‘schoot’ gusli kunnen verschillen van elf, op een kleine gusli voor beginners, tot zesendertig op een grotere.
De grootste versie van de gusli stamt uit de 18e eeuw en wordt de de klavechord gusli (Клавирообразные гусли) genoemd. Deze staat op poten en telt tot wel 61 snaren. Aan de linkerkant zit een klein keyboard waarmee alle snaren van en bepaalde noot gedempt kunnen worden. Met deze gusli kunnen dus ook akkoorden over alle snaren gespeeld worden door middel van glissandi en arpeggio’s.
Het maken van een gusli duurt een week tot een maand. Er worden vaak zeven verschillende soorten hout gebruikt en ook wordt het instrument wel twintig keer gelakt.

De gusli heeft de laatste jaren in Rusland aan populariteit gewonnen. Het schijnt een makkelijk te bespelen instrument te zijn: binnen tien minuten heb je de basisprincipes onder de knie. Zelfs Poetin waagde een poging tijdens een bezoek aan een school in Moskou op een klavechord gusli: http://www.youtube.com/watch?v=NVr33P5rENY (0:35-2:15)
Tot slot een filmpje van een guslispeler die een vleugelvormige gusli bespeelt: http://www.youtube.com/watch?v=kaFs9LMtrG0

Gebruikte bronnen:
http://balalajka.dk/english/guslihist.html, The History of the Gusli, geraadpleegd op 9 september 2012.
http://rt.com/news/prime-time/gusli-russian-string-instrument-611/, The Gusli – Russia’s oldest instrument, geraadpleegd op 9 september 2012.
http://www.barynya.com/gusli.stm, Gusli – Handmade Russian Folk Psaltery, geraadpleegd op 9 september 2012.
http://www.russia-ic.com/culture_art/traditions/625/#.UEy_AY3N9es, Skomorokhi, the Troubadours of Old Rus, geraadpleegd op 9 september 2012.